Odcinki
Dec. 3, 2025
Boomerzy kontra młodzieżowe słowa, czyli czy AI zabije umiejętnosć pisania
Za chwilę poznamy Młodzieżowe Słowo Roku. I jak co roku my, dorośli - boomerzy z ambicją „bycia na czasie” - będziemy rzucać nim na prawo i lewo, udając, że świetnie rozumiemy świat, w którym żyją dzisiejsi nastolatkowie. Ale...
Nov. 28, 2025
Języki ugrofińskie. Rodzina, która nie lubi small talku
Wyobraźcie sobie wielką rodzinę, w której nikt nie lubi small talku. Gdzie na imieninach u cioci panuje cisza, a goście siedzą bezpieczne trzy metry od siebie. To rodzina języków ugrofińskich. Kuzyni, którzy są trochę osobni ...
Nov. 19, 2025
Język bez pisma, naród bez granic. Opowieść o Romach
Co to znaczy "być u siebie"? I czy można nigdzie nie czuć się do końca u siebie? O tym, czym jest podwójna tożsamość - dar i obciążenie - bycia Romką w Polsce, opowiada moja gościni, dr Joanna Talewicz, antropolożka i badaczk...
Nov. 9, 2025
Bądź grzeczny! Czyli jaki?
"Grzeczne dziewczynki idą do nieba, a niegrzeczne tam, gdzie chcą". Znamy to hasło, prawda? Wszyscy je lubimy, bo czujemy w nim bunt i wolność. Ale czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego w ogóle musimy wybierać? Dlaczego, ...
Oct. 30, 2025
O zmarłych tylko dobrze. Co nekrologi mówią o nas samych?
"O zmarłych mówi się tylko dobrze albo wcale". To zasada, którą znamy wszyscy. Ale czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jak ona działa w praktyce? Jakim językiem naprawdę żegnamy bliskich, znajomych, osoby publiczne? Co w d...
Oct. 28, 2025
Wołanie w wieczność
Specjalny halloweenowy odcinek dla tych, którzy mają odwagę :) Zaglądamy za zasłonę i próbujemy pójść tropem tych, których marzeniem była komunikacja z zaświatami. Zapraszam!
Oct. 25, 2025
Wilamowski. Język, który nie umarł
Jest taki język, który brzmi trochę jak niemiecki, trochę jak niderlandzki, a czasem – jak echo polszczyzny. To wilamowski (Wymysiöeryś) – mowa jednego miasteczka na południu Polski, Wilamowic. W 1945 roku w kościele w Wilamo...
Oct. 18, 2025
Zapiski na marginesach życia. O czym mówią księgi metrykalne
Na pierwszy rzut oka to tylko daty, nazwiska i rubryki. Ale jeśli przyjrzeć się bliżej — zaczyna się słyszeć język dawnych czasów. W tych zapisach miesza się łacina z polszczyzną, niemiecki z warmińskim, a nieczytelne pismo s...
Oct. 10, 2025
Lunfardo. Słowa, które tańczą tango
W tym odcinku zapraszam do tanga! Rozmawiam w nim z dr Joanną Nowak-Michalską o lunfardo - niezwykłej odmianie argentyńskiego słownika, która narodziła się w portowych dzielnicach Rio de la Plata na przełomie XIX i XX wieku ...
Oct. 7, 2025
Czytający. Karaimi - opowieść z warstw
Karaimi – lud z Krymu, którego dzieje układają się jak palimpsest. Turkijski język, judaistyczna religia, domy w Polsce i na Litwie. Najmniejsza mniejszość w naszym kraju, a jednocześnie nośnik niezwykle bogatej, wielowarstwo...
Oct. 1, 2025
Na kangurach nie rośnie trawa, czyli o filozofii języka
Weźmy takie zdanie: kangur skubie trawę – brzmi sensownie. Ale jeśli powiesz: na kangurze nie rośnie trawa – dziwnie, choć to przecież to prawda? W tym odcinku Łapacza słów z prof. Tadeuszem Ciecierskim rozmawiam o filozofii ...
Sept. 21, 2025
Język polski: ile w nim języków?
Jesteś w Polsce, mów po polsku - słyszą nieraz migranci. Tylko... co to znaczy po polsku? Czy Polska jest jednojęzyczna? Na pierwszy rzut oka – tak. Statystyki ze spisu powszechnego mówią jasno: 98% Polaków deklaruje, że w do...
Sept. 20, 2025
Afazja. Język za zamkniętymi drzwiami
Afazja to zaburzenie językowe, najczęściej spowodowane udarem mózgu. Ma różne oblicza, czasem objawia się trudnością w mówieniu, problemami z nazywaniem osób, przedmiotów czy miejsc, czasem to kłopoty ze zrozumieniem mowy – ...
Sept. 13, 2025
Litewski i łotewski - ostatnie z bałtyckiej rodziny
Czy Władysław Jagiełło potrafił mówić po polsku? A Adam Mickiewicz po litewsku? W nowym odcinku „Łapacza słów” razem z z dr Jowitą Niewulis-Grablunas i dr. Piotrem Grablunasem z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu o...
Sept. 8, 2025
Polski wcale nie jest trudniejszy! O talencie językowym i rozwoju dzieci
Czy wiecie, że niemowlęta gaworzą inaczej po polsku niż po japońsku? Od początku „stroją” się do języka, który słyszą. Za to wszystkie dzieci uczą się słów w swoim języku w podobnym tempie, choć bywają języki łatwiejsze i tr...
Aug. 22, 2025
Ogród języków czy jałowa monokultura
Jak to możliwe, że w jednym kraju rozwijały się równolegle dwa języki narodowe? No to witajcie w Łotwie! A szczególnie w Łatgalii, wschodnim regionie j Łotwy. To fascynujące miejsce – pograniczne, wielojęzyczne, wielowyznanio...
Aug. 11, 2025
Tutaj nie dziadurzymy!
Dziadurzenie. Niby troska. Niby ciepło. W praktyce – odbieranie godności. „Obiadek”, „szaliczek”, „Jak się dziś czujemy?” – to język, który pasuje do dzieci, ale używamy go w stosunku do starszych osób. W tym odcinku rozmawia...
Aug. 6, 2025
Czy zwierzęta wiedzą, że nie są ludźmi? Język zwierząt cz. 2
Czy zwierzęta wiedzą, że istnieją? Czy potrafią mówić o nieobecnych? I co właściwie znaczy „rozmawiać”, gdy próbujemy to robić z innym gatunkiem? W drugiej części rozmowy o języku zwierząt razem z kognitywistą prof. Marcinem...
July 30, 2025
Papuga, głowonóg, człowiek. Czy znajdziemy kiedyś wspólny język? cz.1
W tym odcinku rozmawiam z kognitywistą, filozofem umysłu, badaczem komunikacji międzygatunkowej i praktykiem w dziedzinie dobrostanu zwierząt prof. Marcinem Urbaniakiem. Opowiada o języku pszczół, żartach papug, echolokacji n...
July 21, 2025
Językotworzenie: jak słowa tworzą nowe światy
Jak wygląda językotwórstwo od kuchni? Opowiada Jan van Steenbergen, niderlandzki lingwista, tłumacz i twórca języków sztucznych. Pasjonata języka polskiego. Rozmawiamy o tym, jak z dziecięcej zabawy można dojść do prajęzyków,...
July 17, 2025
To nie każdy tak mówi?! Mapy słów
Jak mówisz na foliową torbę: „zrywka”, „reklamówka”, a może „siatka”? I czy u Ciebie w domu buty się zakłada… czy ubiera? W tym odcinku „Łapacza Słów” zapraszam Cię w podróż po językowej mapie Polski – nie tej z podręczników,...
July 13, 2025
Baskijski - język znikąd?
Baskijski to „język stworzony do magii i zdrady” - tak uważał pewien XVII-wieczny inkwizytor, i choć to zdanie sprzed wieków, do niedawna mówienie euskarą - jak nazywają swój język sami Baskowie - bywało uznawane za prowokac...
July 4, 2025
Hamlet na kozetce
Dlaczego Makbet się waha, a Hamlet myśli zbyt długo? Jak Szekspir pokazuje traumy, konflikty wewnętrzne, a nawet coś, co dziś nazwalibyśmy depresją czy zaburzeniem osobowości? I co to wszystko mówi o języku jako narzędziu, kt...
June 27, 2025
Uważaj, co do siebie mówisz! Język tworzy rzeczywistość
Czy język może zdradzić obniżony nastrój, zanim pojawią się objawy klinicznej depresji? Dlaczego dzieci mówią tak, jak myślą ich rodzice? Jaką rolę w tym wszystkim odgrywa… czasownik? I czy można poprawić nastrój, czytając na...