Odcinki
June 14, 2025
Co ty powiesz? Mój mózg już to wie!
Zapraszam na odcinek o sztuce przewidywania, czyli predykcji. To genialna funkcja naszego mózgu skracająca drogę do sensu. Dzięki niej rozumiemy zdania, zanim się skończą, kończymy cudze myśli, śmiejemy się z półsłówek i łapi...
June 4, 2025
Łemkowski. Język wysiedlony
Chciałabym dziś was zaprosić w językową podróż przez kulturę Łemków. Kim są? Dziś w Polsce największe ich skupiska znajdują się w Małopolsce, na Dolnym Śląsku, Warmii i Pomorzu Zachodnim. Znaleźli się tam wskutek przymusowych...
May 31, 2025
Czy język musi mieć płeć?
Czy język może sprawiać, że czujemy się bezpiecznie albo, że czujemy się pomijani? W tym odcinku z moim gościem, językoznawcą, aktywistą kolektywu Rada Języka Neutralnego, Szymonem Miśkiem przyglądamy się temu, jak język włąc...
May 23, 2025
Wszystkie twarze języka. Jak język, którym mówimy, zmienia naszą osobowość
Mówisz w wielu językach? Zastanów się, kim naprawdę jesteś. Różne języki zmieniają nasze wspomnienia, oddziałują na zasady moralne, a nawet osobowość, skłaniają do bardziej ryzykownych zachowań i emocjonalnych decyzji. Bo jęz...
May 10, 2025
Pismo bogów. Jak brzmiał język starożytnego Egiptu
Ten odcinek podcastu przeniesie nas do starożytnego Egiptu. Ale na początek - powiedzmy sobie szczerze: co wiemy o hieroglifach? Pełno i ch w popkulturze, ale wiedza większości z nas pochodzi z filmów o Indiana Jones i gier z...
May 4, 2025
Ślōnskŏ godka. Kopalnia pojęć, które giną
Zaglądamy pod powierzchnię – nie tylko ziemi, ale i języka. Czym jest śląskość? Czy godka to tylko język, czy też klucz do tożsamości? Rozmawiamy o tym, jak być Ślązakiem bez kompleksów, co to znaczy „mieć Śląsk w sobie” i dl...
April 28, 2025
Imię rzeczy: jak powstają nazwy?
Co sprawia, że zwykłe słowo staje się nazwą własną? I dlaczego granica między nazwą a zwykłym wyrazem wcale nie jest taka oczywista, mimo prób jej ustalania w przepisach i słownikach? razem z prof. Magdaleną Graf zanurzam si...
April 4, 2025
Między morzem a mową: język kaszubski
W tym odcinkuprzyglądam się językowi kaszubskiemu – jego unikalnemu alfabetowi, brzmieniu. Moim gościem jest specjalista od tego języka, jego nauczyciel Maciej Bańdur. Opowiada, jak się myśli i mówi po kaszubsku, co przeczyt...
March 25, 2025
Czy język ma datę urodzenia
Czy zastanawialiście się kiedyś, ile lat ma język polski? Odpowiedź może was zaskoczyć, bo języki nie mają metryczki. A czy kiedykolwiek istniał jeden język, którym mówili wszyscy Słowianie? Ba, wszyscy Europejczycy? Jak dale...
March 19, 2025
Jak mózg uczy się czytać?
Nasz mózg nie został stworzony do czytania. Ewoluował w czasach, kiedy nikt nawet nie pomyślał o literach. W tym odcinku podcastu neurobiolog profesor Katarzyna Jednoróg wyjaśnia, jak nasze mózgi musiały się dostosować, by za...
March 12, 2025
Lingwicyzm, ortoterroryzm i gramatyczny nazizm
Czym jest błąd językowy i dlaczego w Internecie tak wiele osób lubi innym zwracać uwagę na błędy. Czy to przejaw lingwicyzmu, czyli dyskryminacji językowej? Pierwotnie lingwicyzm oznaczał dominację językową w okresie kolonial...
March 7, 2025
Co mówią niemowlęta, kiedy jeszcze nic nie mówią?
Kiedy w naszym mózgu pojawia się jezyk? Zajrzyjmy w fascynujący świat wczesnych etapów nabywania mowy – a zaczyna się to jeszcze przed narodzinami! Już wtedy mózgi płodów analizują informacje dźwiękowe, ucząc się różnicowani...
March 2, 2025
Kiedy "dziękuję" nie wystarcza: lekcja retoryki w rozmowie Trump-Zełeński
Słowa przywódców często pociągają za sobą czyny o ogromnych konsekwencjach. Wpływają na to, jakie normy i wartości są uznawane za oczywiste. Jeśli liderzy zaczynają uważać poniżanie innych czy brak szacunku za coś akceptowaln...
Feb. 21, 2025
Dlaczego milkną języki? Władza, rynek i utracona tożsamość
Język ojczysty - kiedy słyszymy takie określenie, to przychodzi nam do głowy dbałość o język polski, prawda? Tylko… nikt w zasadzie nie zastanawia się nad tym, co to znaczy język polski - czy to ten, ogólnonarodowy, którego u...
Jan. 27, 2025
Ręce pełne języka
W tym odcinku przyjrzymy się bardzo niezwykłym językom: wizualno-przestrzennym. W Polsce takim językiem jest polski język migowy. Większości – słyszącej większości - wydaje się często, że taki język to rodzaj „pokazywanki” – ...
Jan. 19, 2025
Prosty jak język polski!
Czy kiedykolwiek dostaliście od urzędu pismo, z którego niemal nic nie zrozumieliście? Albo podpisaliście umowę ubezpieczeniową lub bankową w zasadzie bez czytania? Kto tego nie zrobił?! Dlaczego język urzędów musi być tak za...
Dec. 22, 2024
Wszystko jest opowieścią
Opowiadamy i uwielbiamy słuchać opowieści. W kulturach tradycyjnych opowiadacze cieszyli się dużym poważaniem. Byli żywymi kronikami swojej społeczności. Ich opowieści tworzyły ciągłość historii, dawały poczucie przynależeni...
Dec. 5, 2024
Skąd się biorą młodzieżowe słowa roku - opowiada juror plebiscytu Bartek Chaciński
Młodzieżowe Słowo Roku - słowo, które sprawia, że raz w roku każdy ma zdanie na temat języka. Słowo, które rozpala Polaków do czerwności: że nikt tak nie mówi albo że to już było. Że to jakiś wymysł, a moje dzieci to mówią in...
Nov. 22, 2024
Czy każdy ma swoją wieżę Babel? - rozmowa z językoznawcą kognitywnym
Dlaczego nie możemy się dogadać, choć mówimy tym samym językiem? Czy językoznawca patrzy na język inaczej niż przeciętny człowiek? A jeśli tak, to co w nim dostrzega? I czy wiecie, że kiedy mówimy, wcale nie rozumiemy słów ta...
Nov. 11, 2024
Językoznawcy na tropach zbrodni - rozmowa z lingwistą kryminalistycznym
Na podstawie analizy języka potrafią stworzyć profil podejrzanego, wiedzą, jak kogoś wybielić, a jak pogrążyć z użyciem języka, potrafią odkryć plagiat, ustalić autorstwo - językoznawcy kryminalistyczni. Na czym polega ich pr...
Oct. 28, 2024
Jak używać języka do tworzenia wspólnoty i burzenia szańców
Bohaterem dzisiejszego odcinka będzie język w działaniu. Porozmawiamy o tym, jak z jego pomocą można stworzyć wspólnotę albo usypać szańce. Mój rozmówca da także przepis na dobrą rozmowę i zastanowimy się, czy Polacy mogą stw...
Oct. 8, 2024
Uwolnij się od słów rodziców!
Język ma funkcję magiczną. Z jego pomocą można rzucać zaklęcia, jak i przekleństwa, które są w stanie zmienić nasze życie. Szczególnie, kiedy takie słowa wypowiada nasz rodzic. Jak odkryć w sobie te frazy i czy da się z tego ...
Sept. 23, 2024
O znajdowaniu słów w rozmowach o śmierci
Jak znaleźć słowa w sytuacji, w której często brakuje słów: wobec cierpienia lub straty? Jak rozmawiać z osobami, którym zmarł ktoś bliski albo które same wiedzą, że niedługo odejdą? Oraz o tym, że to często wcale nie rozmawi...
Aug. 19, 2024
Języki mniej i bardziej prestiżowe, czyli co to znaczy mówić po angielsku
Tym razem zaprosiłam do rozmowy anglistę, dr. Grzegorza Śpiewaka, z którym wspólnie zastanawiamy się, co to znaczy znać angielski? Czy trzy tysiące słów wystarczy? A co z tą całą gramatyką? I w zasadzie który angielski jest l...